Warszawa, 4 kwietnia 2017 r.
RADA MINISTRÓW
Podczas dzisiejszego posiedzenia Rada Ministrów przyjęła dokument „Przegląd systemów wsparcia rodzin".
Rząd zaakceptował projekty ustaw:
- o zmianie ustawy o finansowaniu wspólnej polityki rolnej;
- o zmianie ustawy Prawo konsularne.
Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie szczegółowego sposobu gospodarowania niektórymi składnikami majątku Skarbu Państwa.
* * * * *
Rada Ministrów przyjęła dokument „Przegląd systemów wsparcia rodzin", przedłożony przez ministra rodziny, pracy i polityki społecznej.
Dokument zawiera ocenę i propozycje zmian w polityce wsparcia rodziny. Jednym z jego najważniejszych elementów jest informacja o świadczeniu wychowawczym będącym realizacją programu „Rodzina 500 plus".
Program „Rodzina 500 plus"
Konieczność podsumowania programu „Rodzina 500 plus" wynika z ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, która zobowiązuje ministra rodziny, pracy i polityki społecznej do jego przedłożenia rządowi.
Program zrywa z przekonaniem, że polityka realizowana w jego ramach jest równoznaczna z polityką socjalną, a pieniądze wydawane na nią są kosztem. Polityka na rzecz rodzin, o czym wiele razy mówiła premier Beata Szydło, to inwestycja, która opłaci się wszystkim Polakom. Program „Rodzina 500 plus" jest pierwszym i podstawowym elementem tworzonej przez rząd kompleksowej polityki rodzinnej. Powszechne, finansowe wsparcie rodzin oferuje swoim obywatelom aż 22 z 32 krajów Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarii.
Z badań wynika, że Polacy chce mieć dzieci, ale przed ich posiadaniem powstrzymuje ich obawa przed pogorszeniem warunków materialnych. Rząd wyszedł naprzeciw tym obawom i zwiększył nakłady na wspieranie rodzin – na politykę rodzinną w 2011 r. z budżetu państwa wydano 1,3 proc. PKB, w 2015 r. było to ok. 1,8 proc. PKB, a w 2017 r. – po wprowadzeniu programu „Rodzina 500 plus" – na ten cel zostanie przeznaczone ponad 3 proc. PKB. Planuje się, że w 2017 r. na politykę rodziną zostanie przeznaczone ok. 59 mld zł.
Program funkcjonuje od 1 kwietnia 2016 r. Na drugie i kolejne dziecko wypłacane jest 500 zł miesięcznie do ukończenia przez nie 18 roku życia – bez względu na dochód osiągany w rodzinie. Na pierwsze dziecko pieniądze wypłacane są po spełnieniu kryterium dochodowego – gdy nie zostanie przekroczone 800 zł netto na osobę lub 1200 zł netto w przypadku dziecka niepełnosprawnego. Rząd nie będzie zmieniał podstawowych zasad funkcjonowania programu. W 2016 r. (od kwietnia do końca roku) na realizację programu wydano ponad 17 mld zł, w 2017 r. będzie to 23,1 mld zł. Programem objętych jest ponad 3,8 mln dzieci.
Program realizuje trzy podstawowe cele: pronatalistyczny (zwiększenie liczby urodzeń, czyli poprawę sytuacji demograficznej w Polsce), redukcji ubóstwa wśród polskich dzieci oraz inwestycji w rodziny.
Z aktualnie dostępnych danych dotyczących urodzeń wynika, że w 2016 r. na świat przyszło 382,5 tys. dzieci. Było to o ok. 13 tys. dzieci więcej niż w 2015 r. Ubiegłoroczny wzrost dotyczy głównie danych za listopad i grudzień 2016 r., czyli już 9 miesięcy po uchwaleniu ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Wzrost liczby urodzeń w tych miesiącach wynosił po ok. 4 tys. Zjawisko to może być symptomem mocniejszego trendu wzrostu urodzeń i wskazuje, że Program „Rodzina 500+" wpływa na odwrócenie negatywnego trendu demograficznego.
Z raportu „Przewidywane skutki społeczne 500+: ubóstwo i rynek pracy", polskiego oddziału Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu, wynika, że przed wprowadzeniem programu „Rodzina 500+" aż 11,9 proc. polskich dzieci znajdowało się w sytuacji skrajnego ubóstwa. Po wprowadzeniu programu w tej grupie pozostanie jedynie 0,7 proc. polskich dzieci, co oznacza spadek o 11,2 pkt. proc. i zmniejszenie grupy dzieci żyjących w skrajnym ubóstwie aż o 94 proc.
Świadczenie wychowawcze, jako element inwestycji w kapitał ludzki, zapewnia dodatkowe 6 tys. zł rocznie na wychowanie dziecka, co pozwala na pokrycie ponad 60 proc. kosztów jego utrzymania. To zastrzyk gotówki, który redukuje obawy o przyszłość ekonomiczną rodziny, a tym samym zachęca do jej powiększania. Od wprowadzenia programu zauważalny jest wzrost konsumpcji, wynikający z lepszej sytuacji finansowej rodzin. Potwierdzają to wyniki badania przeprowadzonego przez CBOS w 2016 r. – 31 proc. rodzin wydało środki z programu na odzież, 29 proc. kupiło obuwie, 22 proc. wyjechało na wakacje, a kolejne 22 proc. kupiło książki i pomoce naukowe, a 20 proc. przeznaczyło je na zajęcia dodatkowe dla dzieci.
Z monitoringu przeprowadzonego przez resort wynika, że od uruchomienia programu prowadzonych było jedynie ok. 1 tysiąca spraw dotyczących zmiany formy wpłaty świadczenia z pieniężnej na rzeczową. Zaledwie ok. 600 świadczeń miesięcznie wypłacanych jest w formie rzeczowej lub opłacania usług, co oznacza, że znikomy procent rodzin wydawał pieniądze z programu w sposób niezgodny z przeznaczeniem.
Z międzynarodowego badania Finansowy Barometr ING 2017 r. wynika, że 21 proc. osób otrzymujących środki z programu 500+ zaczęło po raz pierwszy oszczędzać, a kolejne 36 proc. odkłada teraz więcej pieniędzy niż wcześniej. Tylko 32 proc. beneficjentów programu przyznaje, że wydaje wszystkie środki z 500+ na bieżąco.
Jeśli chodzi o wpływ programu na rynek pracy, a zwłaszcza na dezaktywizację zawodową kobiet pobierających świadczenie, to nie jest on widoczny.
Analiza danych z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) nie wskazuje wprost na bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy między pobieraniem świadczenia 500+ a poziomem bierności zawodowej kobiet, chociaż nie należy wykluczać, że takie przypadki mogły mieć miejsce, szczególnie w rodzinach wielodzietnych, w małych miejscowościach, czy w rodzinach o niskich dochodach. Dane dostępne z BAEL nie pozwalają precyzyjne określić skali tego zjawiska. Podważa to formułowane w debacie publicznej stwierdzenie, że program „Rodzina 500+" może w dłuższym okresie ograniczyć zatrudnienie wśród rodziców. Również zmiany poziomu rejestrowanego bezrobocia nie potwierdzają negatywnego wpływu programu na sytuację bezrobotnych kobiet. Program może być natomiast szansą dla pracowników do negocjowania wyższych wynagrodzeń, a dla pracodawców, chcących zatrzymać lub pozyskać wartościowych pracowników, do wdrażania innowacyjnych rozwiązań umożliwiających godzenie obowiązków rodzinnych z pracą zawodową. Dzięki programowi o 9 proc. zmniejszyła liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej.
Z przeprowadzonego podsumowania wynika, że można m.in. rozważyć zmianę przepisów dotyczących przyznawania świadczenia 500 plus osobom samotnie wychowującym dzieci oraz doprecyzować przepisy, które obecnie pozwalają na dopasowywanie wysokości wynagrodzenia do kryterium dochodowego, co umożliwia uzyskanie prawa do świadczenia już na pierwsze dziecko. Zaproponowano także kontynuację prac nad dalszą cyfryzacją procesu ubiegania się o świadczenie wychowawcze mającego na celu stałe zwiększanie liczby wniosków składanych przez internet.
Pozostałe zagadnienia
Świadczenia rodzinne
Przede wszystkim do dochodu stanowiącego podstawę ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych nie jest wliczane świadczenie wychowawcze, przyznawane w ramach programu „Rodzina 500+". Takie rozwiązanie oznacza, że realna wysokość kryterium dochodowego uprawniającego do zasiłku rodzinnego wraz z dodatkami oraz specjalnego zasiłku opiekuńczego jest znacznie wyższa. Należy też podkreślić, że znacznie wzrósł udział wydatków na świadczenia opiekuńcze dla osób niepełnosprawnych i ich opiekunów. Natomiast wprowadzony od 1 stycznia 2016 r., tzw. mechanizm „złotówka za złotówkę", przewidujący stopniowe obniżanie wysokości zasiłków rodzinnych i dodatków o kwotę przekroczenia kryterium dochodowego, nie sprawdził się. Stosowanie tego mechanizmu w praktyce okazało się skomplikowane i kosztowne. Konieczna jest jego gruntowana analiza.
Świadczenie z funduszu alimentacyjnego
Poważnym problem jest niepłacenie alimentów. Łączna kwota niewyegzekwowanych zobowiązań dłużników alimentacyjnych wobec Skarbu Państwa, powstałych z tytułu wypłacania ze środków budżetu państwa świadczeń w zastępstwie niepłaconych alimentów, wynosi 10 mld zł i stale rośnie. Jest to nie tylko kosztowne dla budżetu, ale także bardzo trudne do zaakceptowania społecznie – dziecko jest oszukiwane przez własnego rodzica. Dlatego zaproponowano wprowadzenie tzw. pakietu alimentacyjnego, który ma poprawić ściągalność alimentów.
Karta Dużej Rodziny
Należy rozważyć uatrakcyjnienie KDR. Chodzi o to, aby dostosować ją do postępu technologicznego, rozszerzyć wiedzę na temat zniżek ofertowych przez podmioty uczestniczące w programie KDR, zachęcić nowe firmy do prowadzenia polityki odpowiedzialnego biznesu przez włączanie się w działania na rzecz rodzin wielodzietnych. Zasadne wydaje się też rozważenie rozszerzenia kręgu osób uprawnionych do posiadania KDR także o rodziców, którzy kiedykolwiek mieli na utrzymaniu co najmniej troje dzieci. Obecna sytuacja jest dla nich krzywdząca, gdyż mimo tego, że wychowali na przykład pięcioro czy sześcioro dzieci, nie mogą otrzymać KDR, ponieważ ich dzieci nie są już w wieku uprawniającym rodziców do jej otrzymania.
Instytucje opieki nad dziećmi do 3 lat
Ministerstwo rozważa zwiększenie środków publicznych na dofinansowanie tworzenia i funkcjonowania instytucji opieki nad dziećmi do lat 3. Wynika to z konieczności zapełnienia swoistej luki w systemie opieki nad dzieckiem między ukończonym przez nie 1. rokiem życia (zapewniona opieka rodzica ze względu na urlop rodzicielski) a 3. rokiem życia (od września 2017 r. zapewnione jest miejsce w publicznym przedszkolu także dla 3-latków).
Rozważane jest przekazanie dodatkowych środków z Funduszu Pracy na poprawę dostępności miejsc opieki nad najmłodszymi dziećmi oraz obniżenie kosztów opłat za miejsca w tych placówkach ponoszonych przez rodziców. Z sygnałów docierających do resortu wynika, że jedną z głównych barier związanych z trudnościami w łączeniu pracy zawodowej z obowiązkami rodzicielskimi jest brak dostępnej opieki dla najmłodszych dzieci.
***
Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o finansowaniu wspólnej polityki rolnej, przedłożony przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi.
Zaproponowano rozwiązania umożliwiające przekazywanie z budżetu państwa środków na wyprzedzające finansowanie operacji szkoleniowych realizowanych przez szkoły rolnicze lub leśne w ramach działania „Transfer wiedzy i działalność informacyjna", objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.
Działanie „Transfer wiedzy i działalność informacyjna" adresowane jest do jednostek naukowych i uczelni, publicznych podmiotów doradczych, tj. wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego, izb rolniczych i Centrum Doradztwa Rolniczego oraz jednostek samorządu terytorialnego lub organów administracji rządowej, prowadzących szkoły rolnicze lub leśne albo centra kształcenia ustawicznego bądź centra kształcenia praktycznego, a także do innych podmiotów prowadzących działalność szkoleniową.
Pomoc w ramach działania „Transfer wiedzy i działalność informacyjna" kierowana jest do podmiotów wyłonionych w konkursach.
Przyjęcie rozwiązania, polegającego na wcześniejszym uruchomieniu środków budżetowych dla szkół rolniczych i leśnych, umożliwi wcześniejszą realizację projektów szkoleniowych. Natomiast unijna refundacja tych wydatków, poniesionych z budżetu krajowego, będzie stanowiła jego dochód.
Pomoc w ramach działania „Transfer wiedzy i działalność informacyjna" jest realizowana przez:
· wsparcie dla działań dotyczących kształcenia zawodowego i nabywania umiejętności
Pomoc udzielana jest na operacje szkoleniowe ukierunkowane na rozwój wiedzy i umiejętności zawodowych rolników lub właścicieli lasów w zakresie związanym z prowadzeniem działalności rolniczej oraz leśnictwem.
Działania szkoleniowe obejmują w szczególności tematykę związaną z: zarządzaniem, technologią i organizacją produkcji w gospodarstwie, w tym produkcji ekologicznej, bezpieczeństwem pracy, marketingiem, rachunkowością, ubezpieczeniami w gospodarstwie, korzystaniem z instrumentów finansowych, ochroną środowiska i klimatem (w tym wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii), a także wykorzystaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych, spółdzielczością, tworzeniem i funkcjonowaniem grup producentów oraz skracaniem łańcucha żywnościowego.
Operacje szkoleniowe prowadzone są w formie kursów, szkoleń lub warsztatów.
· wsparcie dla projektów demonstracyjnych i działań informacyjnych
Pomoc udzielana jest na demonstracje służące promowaniu i upowszechnianiu innowacyjnych rozwiązań i dobrych praktyk przez umożliwienie rolnikom lub właścicielom lasów praktycznego zapoznania się z rozwiązaniami, które zostały już przetestowane i są możliwe do stosowania w sektorach produkcji rolnej, leśnej lub przetwórstwie rolno-spożywczym. Projekty demonstracyjne dotyczą w szczególności technologii i organizacji produkcji, przetwarzania produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie oraz rozwiązań związanych z ochroną środowiska i klimatem.
Operacje są realizowane przez organizowanie demonstracji, tj. praktycznych sesji szkoleniowych o charakterze szkoleniowym.
Nowe rozwiązania będą obowiązywać po 14 dniach od daty ogłoszenia ich w Dzienniku Ustaw.
***
Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo konsularne, przedłożony przez ministra spraw zagranicznych.
Konsul nie będzie pobierał opłaty konsularnej za wydanie lub przedłużenie dokumentu potwierdzającego prawo do ulg na przejazdy środkami komunikacji publicznej oraz do ulg na wejścia do muzeów i parków narodowych w Polsce.
Dotyczyć to będzie uczniów i nauczycieli:
· szkół prowadzonych przez zarejestrowane organizacje społeczne za granicą, prowadzonych przez upoważnioną jednostkę podległą ministrowi edukacji narodowej;
· szkół funkcjonujących w systemie oświaty innych państw;
· sekcji polskich i szkół europejskich.
Nowe rozwiązanie jest elementem wzmacniającym poczucie przynależności narodowej młodych ludzi, którzy z racji pochodzenia związani są z Polską, a obecnie mieszkają na stałe za granicą.
Zaproponowano, aby znowelizowana ustawa weszła w życie 21 kwietnia 2017 r.
***
Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie szczegółowego sposobu gospodarowania niektórymi składnikami majątku Skarbu Państwa, przedłożone przez ministra, członka Rady Ministrów.
W rozporządzeniu określono szczegółowe zasady gospodarowania mieniem publicznym, ze szczególnym uwzględnieniem wyłaniania z tego mienia majątku zbędnego i zużytego oraz postępowania z nim.
Rozporządzenie określa dwie podstawowe zasady gospodarowania składnikami majątku jednostki (organu administracji publicznej).
Po pierwsze, zobowiązuje jednostkę do wykorzystywania składników majątku ruchomego oraz praw na dobrach niematerialnych do realizacji swoich zadań oraz gospodarowania nimi w sposób oszczędny i racjonalny. Po drugie, jednostka musi utrzymać mienie ruchome w stanie nie pogorszonym, z uwzględnieniem jego stanu technicznego oraz przydatności do dalszego użytkowania.
Przyjęte rozporządzenie stanowi wykonanie przepisów ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym.
Rozporządzenie wejdzie w życie z dniem następującym po dacie ogłoszenia.
