Wielu ekonomistów sądzi, że proces likwidacji systemów miejskiego szynowego transportu zbiorowego w Polsce został zakończony głośną likwidacją całego systemu tramwajowego w Gliwicach kilka lat temu. Nic bardziej mylnego. Teraz Urząd Marszałkowski woj. lubuskiego likwiduje torowisko wewnątrzmiejskiej kolei w Zielonej Górze.

Jak zawsze w takich decyzjach, mieszkańcy nie mają nic do powiedzenia. Decyzje zapadają w cieniu gabinetów. Nie są wynikiem dyskusji - nawet na łamach lokalnych mediów.

W poprzedniej notatce opisałem przedwojenną historię kolei miejskiej Wrocławia. W dzisiejszym wpisie chciałbym poruszyć temat bardzo podobnej historii kolei miejskiej w Zielonej Górze. 

Jej prowadzona obecnie likwidacja jest spowita mgłą tajemnicy. Władze samorządowe odpowiedziały prośbą o publikację sprostowania, co moje wydawnictwo uczyniło. 

Z owego dokumentu udało nam się jednak czegoś dowiedzieć. Władze samorządowe woj. lubuskiego nie odpowiedziały przez 8 dni na zadane pytania prasowe, ale - po upływie tygodnia od publikacji- listownie prosiły o opublikowanie sprostowania. 

Oto oficjalne, i jedyne stanowisko władz woj. lubuskiego do decyzji o likwidacji komunikacji szynowej w Zielonej Górze: "W Zielonej Górze nigdy nie istniała kolej aglomeracyjna. Linia kolejowa, której Autor przypisuje cechy linii „aglomeracyjnej", to lokalna kolej prowadząca do Szprotawy."

Czy w Zielonej Górze, jak chce owo jedyne oficjalne stanowisko władz samorządowych woj. lubuskiego w sprawie likwidacji kolei aglomeracyjnej, kolej aglomeracyjna nigdy nie istniała? Sprawdźmy, czy to prawda.

Próba weryfikacji wersji historii 

Jak chce encyklopedyczne definicja, aglomeracja jest skupiskiem sąsiadujących ze sobą miast i wsi, które stanowią wspólny organizm. W Zielonej Górze, która tworzyła ongiś aglomerację- z ongiś odrębnym administracyjnie Jędrzychowem i Ochlą, istniała linia wewnątrzmiejskiej linii kolei, obsługującą poza południową częścią miasta, także ów Jędrzychów i Ochlę. Skoro obejmowała aglomerację- czy była koleją aglomeracyjną?

W rozkładach jazdy PKP, do których linia ta została wcielona po II wojnie światowej, regularne połączenie pasażerskie występuje tylko raz, w sezonie 1945/1946: jeden kurs dziennie w obie strony, skomunikowany z pociągiem relacji Poznań – Zielona Góra [1]. W szczytowym okresie obsługiwano ponad 300 pasażerów dziennie na całej trasie wychodzącej także poza aglomerację. Na terenie Zielonej Góry kolej posiadała trzy stacje (w tym jedną towarową), które były niezależne od kolei państwowej. 

Fot. cc wikimedia, autor: Semper fidelis

Rozkłady jazdy

Rozkłady jazdy pociągów pasażerskich pochodzą z witryny: http://www.kolejka.ptkraj.pl/?mod=91&gid=91

Kolejka szprotawska. Rozkład jazdy na 1914 r. Zbiory Romana Witkowskiego	Kolejka szprotawska. Rozkład jazdy na 1927 r. Zbiory Romana Witkowskiego	Kolej szprotawska. Wyciąg z sieciowego rozkładu jazdy nr tabeli 123k. Lato 1935 r. Ze źródeł internetowych (dostępny na większości stron poświęconych historii kolejnictwa).
Wyciąg z rozkładu jazdy obowiązującego w okresie 1937-38 r., tabela linii Zielona Góra - Szprotawa. Ze zbiorów Mieczysław J. Bonisławskiego (czasopismo modelarzy niemieckich)	Tabela linii zielonogórsko - szprotawskiej z rozkładu jazdy DR z 1940 r. pochodząca z oficjalnego reprintu introligatorskiego występującego na terenie Szprotawy (Sprottau). Zbiory Mieczysława J. Bonisławskiego (dar Muzeum Ziemi Szprotawskiej)	Niemiecki rozkład jazdy DR z 1942 r. (okładka). Zbiory Mieczysław J. Bonisławskiego
Kolejka szprorawska. Wyciąg z rozkładu jazdy, nr tabeli 144e. Rozkład wazny w okresie 1942 r. Zbiory Mieczysława J. Bonisławskiego	Okładka niemieckiego rozkładu jazdy (lokalny dla dzielnicy Niederschliesen) z 1943 r. Ze zbiorów Mieczysław J. Bonisławskiego	Kolej szprotawska. Wyciąg z sieciowego rozkładu jazdy Dolnego i Górnego Śląska, nr tabeli 144e. Ważny od 17 maja 1943 r. Zbiory Mieczysława J. Bonisławskiego
Rozkład jazdy z 1944 r. Ostatni wojenny i zarazem ostatni niemiecki rozkład dla Kleinbahn Grunberg - Sprottau. Następne rozkłady będą ukazywać się juz po polsku... Zbiory Mieczysława J. Bonisławskiego	Okładka pierwszego powojennego rozkładu jazdu dla okręgu poznańskiego z jesieni 1945 r. Tabela linii zoelonogórsko - szprotawskoej występuje pod numerem 36. Ze zbiorów Mieczysława J. Bonisławskiego	Kolejka szprotawska. Wyciąg tabeli nr 26 z "Podróżnika kolejowego okręgu poznańskiego" - pierwszego powojennego wydania lokalnego rozkładu jazdy DOKP Poznań. Ważny od 01 listopada 1945 r. Zbiory Mieczysława J. Bonisławskiego.
Rozkład jazdy PKP obowiązujący w okresie 1946-47, okładka. Pod numerem 184 występuje w nim linia zielonogórsko - szprotawska.	Tabela linii zielonogórsko - szprotawskiej z rozkładu jazdy obowiązującego w sezonie 1946-47 r. Ciekawostkę stanowią nazwy wsi, jeszcze sprzed zatwierdzenia nazw na Ziemiach Odzyskanych przez specjalną Komisję. Ze zbiorów Mieczysława J. Bonisławskiego	Tabela linii Zielona Góra - Szprotawa z rozkładu jazdy PKP z 1948 r. Mamy już w nim nazwy wsi po zatwiedzeniu przez Rząd Polski (w 1948 r.). Zbiory Mieczysława J. Bonisławskiego
Ostatni rozkład jazdy PKP, w którym występuje linia zielonogórsko - szprotawska, z sezonu 1950-51 r. Zbiory Mieczysław J. Bonisławskiego.	Niemiecki rozklad jazdy ze zbiorów Izby Historii w Szprotawie. Nie ustalono narazie roku obowiązywania. Ciekawostkę stanowi występowanie w nim pociągu relacji Szprotawa - Stypułów.

W stanowisku nadesłanym przez zarząd woj. lubuskiego dalej czytamy - dość subiektywną wersję historii. O owej linii kolejowej pisze się: "Została ona prawie w całości rozebrana tuż po II Wojnie Światowej. Jej fragment na terenie Zielonej Góry został utrzymany w PRL jako bocznica obsługująca miejscowe zakłady przemysłowe. Rozebranie tego fragmentu następowało etapami po 2000 roku, w wyniku rezygnacji poszczególnych zakładów przemysłowych z usług PKP." Z tym fragmentem subiektywnej wersji lokalnej historii zmierzę się w kolejnym tekście. 

Literatura:

[1] „Podróżnik kolejowy okręgu poznańskiego", ważny od 1 listopada 1945.