Projekt reaktywacji lotniska cywilnego w Zegrzu Pomorskim k. Koszalina

Obecnie b. lotnisko wojskowo – pasażerskie w Zegrzu Pomorskim posiada status zarejestrowanego lądowiska  cywilnego i jest wykorzystywane lotniczo głównie przez Aeroklub Koszaliński, sezonową bazę LPR oraz prywatnych użytkowników z segmentu „genaral aviation".

W latach 2002 – 2013 Miasto Koszalin podejmowało szereg konsekwentnych działań związanych z planami reaktywacji byłego lotniska wZegrzu Pomorskim jako skutecznej metody na otwarcie komunikacyjne Miasta i regionu w sytuacji braku dróg ekspresowych i szybkich połączeń kolejowych.

Przygotowany do realizacji projekt uruchomienia lotniska w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego  Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007 - 2013 przewidywał uruchomienie lotniska w najtańszym wariancie podstawowym, jako realizującego połączenia wewnątrzkrajowe i do państw Europy obszaru Schengen (wartość inwestycji 76,127 mln zł brutto).

Uchwałami z dn. 29 maja 2013 r. (http://bip.koszalin.pl/?a=17730) Rada Miejska w Koszalinie wyraziła warunkową zgodę na pokrycie z budżetu Miasta Koszalina (100% właściciela spółki Port Lotniczy Koszalin) wszystkich kosztów wiążących się z pokryciem wkładu własnego do projektu uruchomienia lotniska w wariancie podstawowym (25,967 mln zł), kosztów operacyjnych spółki w l. 2013-2015 (4,596 mln zł) oraz kosztów wiążących się z utrzymaniem wymaganego prawem 5-letniego okresu trwałości projektu 16,657 mln zł (wydatki na dofinansowanie połączenia na kluczowej dla rozwoju regionu trasie Koszalin – Warszawa). Warunkiem uruchomienia środków z budżetu miasta było pozyskanie dofinansowania ze środków UE w ramach RPO WZ 2007-2013 dla projektu.

W dniu 31 maja 2013 r. Port Lotniczy Koszalin Sp. z o. o. złożyła pełną dokumentację aplikacyjną do Urzędu Marszałkowskiego o dofinansowanie ww. projektu kwotą alokowanej w ramach RPO WZ 2007-2013 dotacji w wysokości 35,925 mln zł.

Niestety projekt, który podlegał na wniosek Komisji Europejskiej obowiązkowej ocenie ekspertów inicjatywy doradczej JASPERS dla dużych i trudnych projektów inwestycyjnych, nie otrzymał pozytywnej rekomendacji JASPERS mimo spełnienia przez beneficjenta wymaganych warunków (m.in. zrewidowanie zbyt optymistycznych prognoz ruchu w studium wykonalności, przedstawienie projektów umów ustanowienia obowiązku służby publicznej na subsydiowanej trasie Koszalin – Warszawa).

Pismem z dn. 15 stycznia 2014 r. Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego poinformował Prezydenta Miasta Koszalina o ostatecznej negatywnej opinii zespołu JASPERS dla projektu „Uruchomienie lotniska w Zegrzu Pomorskim k. Koszalina".

W stanowisku eksperci inicjatywy JASPERS wskazali, iż  jedyna możliwa realizacja projektu, która zakłada jego fazowanie tj. uruchomienie do 2015 r. połączeń do Warszawy a następnie rozbudowa lotniska do obsługi połączeń niskokosztowych do 2020 r. wymagałaby ich zdaniem (cyt. za komunikatem prasowym Urzędu Marszałkowskiego z dn. 15.01.2014 r.):

- zapewnienia sfinansowania w okresie do 2020 r. kosztów realizacji II etapu modernizacji lotniska (szacowanych przez ekspertów na ponad 50 milionów złotych) – w obliczu braku perspektyw na dopuszczalność współfinansowania tego typu przedsięwzięć ze środków europejskich – wyłącznie ze środków własnych beneficjenta,

- pokrywania z budżetu Koszalina strat finansowych wysokości średnio 10-12 milionów złotych rocznie z tytułu dotacji do utrzymania lotniska oraz dofinansowywanie połączeń przez okres 10 lat od uruchomienia lotniska,

- dopłacania do przedsięwzięcia „w sumie około kilkanaście milionów złotych rocznie" po tym okresie z uwagi na prognozowany utrzymujący się na podobnym poziomie deficyt operacyjny (wcześniej wskazywano na negatywny przykład lotniska Zielona Góra – Babimost).

Eksperci JASPERS w konkluzji uznali, że: „Postawienie przyszłego beneficjenta projektu w sytuacji, w której zobowiązany byłby uruchomić lotnisko w pełnym wymiarze, przy drastycznym podniesieniu zaangażowania środków własnych, oznacza de facto brak możliwości realizacji projektu" (cyt. za źródłem j.w.).

W konsekwencji Urząd Marszałkowski pismem z dn. 4.02.2014 r. poinformował o decyzji Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego, który uchwałą nr 134/2014 postanowił o rozwiązaniu pre-umowy zawartej z Portem Lotniczym Koszalin Sp. z o.o. oraz usunął przedmiotowy projekt z Indykatywnej Listy Projektów Indywidualnych RPO WZ na lata 2007-2013.

Tło decyzji JASPERS

Zdaniem Komisji Europejskiej w Europie wybudowano zbyt wiele nierentownych lotnisk z udziałem środków UE (szczególnie w Hiszpanii i landach wschodnich Niemiec). W krajach tych lotnisk jest za dużo, często sąsiadują one z sobą w odległości 50 km. Na ogół zostały zbudowane z przesadnym rozmachem inwestycyjnym i generują duży deficyt operacyjny finansowany ze środków publicznych. Są nawet przypadki takich obiektów, które trzeba było zamknąć, gdyż nie obsługiwały żadnego ruchu lotniczego (Hiszpania).

Dlatego Komisja Europejska generalnie zaostrzyła kryteria przyznawania pomocy publicznej dla portów lotniczych w przyszłej perspektywie finansowej na lata 2014-2020 baczniej przyglądając się planowanym inwestycjom lotniskowym (nowe wytyczne sektorowe obowiązujące od stycznia 2014 r.).

Perspektywy na lata 2014-2020

                Przyjęte 20 lutego 2014 r. nowe zaostrzone „Wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie pomocy publicznej dla portów i przewoźników lotniczych" na okres programowania 2014-2020 zaostrzają możliwości wydatkowania środków publicznych na budowę nowych lotnisk pasażerskich. 

                Nowe lotnisko można wybudować jedynie w sytuacji gdy uzasadniona zostanie potrzeba zapewnienia transportu, której nie da się osiągnąć w ramach istniejącego systemu transportu drogowego i kolejowego i pod warunkiem nie znajdowania się planowanego lotniska w obszarze oddziaływania istniejących portów (100 km lub 1h podróży samochodem).

                Rozbudowa istniejących lotnisk jest możliwa tylko gdy znajdą się one na granicy przepustowości.

Aktualnie inwestycje związane z uruchomieniem pasażerskiego lotniska obsługującego regularny ruch pasażerski w Zegrzu Pomorskim w najbliższych latach nie są planowane z uwagi na niemożność dofinansowania budowy lotnisk ze środków europejskich, które będą wdrażane w ramach perspektywy finansowej UE na lata 2014 – 2020.  

                Po negatywnych doświadczeniach budowy nadmiaru deficytowych lotnisk publicznych w Europie w ostatnich latach, w ogólnym Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr  1303/2013 z dn. 17 grudnia 2013 r. ws. wdrażania środków UE na lata 2014-2020 akcent w celach tematycznych dotyczących finansowania transportu został położony na zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą podstawową TEN-T.

                Możliwość dofinansowania budowy lotnisk nie znalazła się w głównym dokumencie regulującym wdrażanie funduszy UE w Polsce w l. 2014-2020 tj.  „Programowaniu perspektywy finansowej 2014-2020. Umowie partnerstwa", którą Rząd RP zawarł z Komisją Europejską. Rząd RP przyjął, że w perspektywie finansowej 2014-2020 w Polsce nie będzie realizowana budowa nowych portów lotniczych (dotyczy to także m.in. stadionów, aquaparków i innych inwestycji samorządowych generujących nadmierny deficyt) z dofinansowaniem ze środków UE.

                W zakresie inwestycji w transporcie lotniczym dopuszczono jedynie współfinansowanie projektów związanych z poprawą bezpieczeństwa ruchu lotniczego w już funkcjonujących lotniskach podstawowej sieci TEN-T, finansowane z poziomu krajowych programów operacyjnych (s. 79 Umowy Partnerstwa). Natomiast w programach regionalnych nie ujęto w ogóle realizacji projektów z zakresu transportu lotniczego.

W „Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. (z perspektywą do 2030 r.)" przyjętej w styczniu 2013 r. Rząd RP stawia obecnie przede wszystkim na: „rozbudowę drogowych i kolejowych połączeń umożliwiających zwiększenie dostępności do istniejących portów lotniczych, w szczególności w regionach nie dysponujących infrastrukturą lotniskową (Polska wschodnia i północno-zachodnia) – s. 57-58 „Strategii".

Rozwiązanie spółki „Port Lotniczy Koszalin"

                Uznając,  że obecnej sytuacji dalsze utrzymywanie Spółki Port Lotniczy Koszalin nie znajduje uzasadnienia,  Rada Miejska  w dniu 26 listopada 2015 roku  podjęła  uchwałę  Nr XV/170/2015  o  rozwiązaniu spółki „Port Lotniczy Koszalin" Spółka z o.o. z siedzibą w Koszalinie. Aktualnie prowadzona jest  przez Zarząd Spółki  procedura likwidacyjna  przewidziana przez Kodeks Spółek Handlowych.

                Port Lotniczy Koszalin był spółką celową, która nigdy nie podjęła faktycznej działalności ani nie zatrudniała personelu, i której rozruch był uzależniony od pozyskania środków UE na realizację projektu reaktywacji lotniska cywilnego.

               Bieżące zarządzanie obiektem lądowiska w Zegrzu Pomorskim nieprzerwanie od 2004 r. wykonuje dzierżawca terenu – Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Pomorza Środkowego we współpracy z Aeroklubem Koszalińskim.

 Robert Grabowski, UM Koszalin