Apel 

Od lat, z wielką nadzieją wyczekujemy polityka, który zajmnie się reformowaniem kolei w Polsce. Chcemy takiej sytuacji jak w Niemczech czy Czechach, gdzie nowi przewoźnicy, co podkreślam, nowi przewoźnicy- odbudowują zlikwidowane w przeszłości linie kolejowe. 

Polska jest krajem likwidacji sieci kolejowej. Polska jest krajem, w którym kolej jest świetnym przykładem "Polski w ruinie". Polska jest krajem, w którym - obecnie i teraz- likwiduje się i rozbiera torowiska kolejowe do miast 10- tysięcznych. Polska jest krajem, w którym kolej zmarginalizowała się na rynku, a podróż koleją jest po prostu dużo droższa niż na przykład w Czechach. Różnice w cenach biletów potrafią być nawet kilkunastokrotne!

Polska jest krajem, w którym nie działają sieci kolei aglomeracyjnych, nie działają też lokalne linie kolejowe. Polska jest krajem w którym czynne pozostały jedynie magistralne linie kolejowe, często zdegradowane do roli kolei lokalnych.

Polska jest krajem w którym ostatnio, we wrześniu 2015 roku, znacjonalizowano koleje podmiejskie (spółka Przewozy Regionalne- w większości przejęła ją ARP- Agencja Rozwoju Przemysłu, która objęła większościowe udziały). 

Polska jest krajem w którym rynek kolei dalekobieżnej to 100 % monopol państwowej spółki PKP Intercity. Polska jest krajem w którym brak jest konkurencji 2-3 przewoźników kolejowych w jednej relacji (jak np. w Czechach na linii Praga- Ostrawa). Polska jest krajem w którym rząd - bez konkurencyjnego przetargu- przyznał dotacje jednej tylko spółce państwowej- monopoliście w branży połączeń dalekobieżnych.

Polska jest krajem w którym nie działają koleje miejskie i aglomeracyjne. Linie w centrach miast od lat nie działają i są likwidowane- jak krakowska linia kolejowa do dzielnicy Czyżyny, kończąca się tuz koło centrum Nowej Huty w Krakowie. Od lat jest rozbierana po kawałku. Zlikwidowano też wewnątrzmiejską linię kolejową do największego centrum handlowego w Zielonej Górze oraz dzisiątki podobnych linii w centrach dużych miast kraju.

Polska jest krajem w którym nie ma centralnego programu rozwoju kolei lokalnej lub miejskiej czy aglomeracyjnej. Rząd skupia się tylko na remontach linii magistralnych i głównych, linie miejskie i lokalne zaś porzucając. W Czechach czy na Węgrzech koleje lokalne przetrwały, a ilość połączeń na tych liniach jest nierzadko większa niż pomiędzy największymi polskimi aglomeracjami. W Niemczech kolej miejska S-Bahn Berlin przewozi 402 mln pasażerów rocznie (2013), znacznie więcej niż wynoszą przewozy na wszystkich sieciach kolei w całej Polsce, razem wziętych!

Polska kolej wymaga zdecydowanych reform i zmian. Wymaga zdecydowanej polityki antymonopolowej. Potrzebne jest zdecydowane obalenie monopoli w kolei pasażerskiej! Na głównych liniach powinna powrócić konkurencja- najlepiej aby 2-3 przewoźników konkurowało ze sobą na jednej relacji przewozowej. 

Inną metodą jest podział rynku kolejowego na franczyzy. Przewoźnicy konkurowaliby ze sobą w drodze przetargów na obsługę niewielkich terytorialnie obszarów, na których ich usługi zazębiałyby się ze sobą, tak aby tworzyć warunki do konkurencji- na przykład dwóch przewoźników kursujących naprzemiennie na jednej linii kolejowej. 

W Wielkiej Brytanii- celem reform- sieć kolejową podzielono na 25 franczyz, do których obsługi w drodze przetargu wybierano spółki obsługujące te połączenia. Tworzono także warunki do konkurencji bezpośredniej, dzięki czemu można było wybierać między tańszym czy droższym przewoźnikiem. Zaowocowało to odbudową wielu linii kolejowych, niebywałym wzrostem przewozów i renesansem połączeń. W Niemczech udanym krokiem było pojawienie się wielu niewielkich przewoźników kolejowych, którzy odbudowali nierzadko zlikwidowane czy zniszczone linie kolejowe i przywrócili połączenia zlikwidowane przed laty przez kolejowy monopol niemieckiej kolei państwowej.

W Czechach receptą kolei jest stosowanie motoriczek- niewielkich szynobusów, znacznie mniejszych niż te stosowane w Polsce, owych mikrobusów szynowych, dzięki których możliwe stało się zapewnienie częstych połączeń między małymi miejscowościami. Także na czeskim rynku rozwinęła się konkurencja na sieci kolejowej w powstaci prywatnych przewoźników. W porównaniu do Czech, Polska jest opóźniona o 20 lat ze swoimi reformami.

Rząd w Polsce kroczy w odwrotną stronę. Moje analizy pokazują że liczba przewizeionych pasażerów zależy przede wszystkim od stopnia demonopolizacji kolei, nie zaś- od jej upaństwowienia. Im więcej przewoźników, im większa jest konkurencja między przewoźnikami, tym większe są przewozy pasażerskie. W załączeniu przesyłam wynik moich badań, jako ekonomisty publikującego prace naukowe na ten temat. 

Z wyrazami szacunku,

Adam Fularz

Instytut Ekonomiczny