SZYBKI TRAMWAJ KOLEJOWY BIELSKO- BIAŁA

Miasto bez tramwajów to miasto bez duszy- to można wyczytać w ulotce prywatnego przedsiębiorstwa obsługującego tramwaje w norweskim mieście Trondheim. I w Bielsku- Białej już kiedyś kursowały tramwaje, dodając miastu uroku, prestiżu i klasy. Otwarto je jako jedna z pierwszych na terenie obecnej Polski, bo już w 1895 roku. Tramwaje elektryczne w Bielsku pojawiły się wcześniej niż w Warszawie, Krakowie czy nawet Wiedniu, niedługo po Lwowie, Wrocławiu i Elblągu. Było to możliwe dzięki uruchomieniu jednej z pierwszych, w obecnych granicach kraju, elektrowni. Pierwsza linia wiodła z dworca kolejowego do podmiejskiego Lasku Cygańskiego i miała 14 przystanków. Ich likwidacja była ostatnią w Polsce- w roku 1971 ostatni pojazd elektryczny zniknął z ulic miasta.

O tramwajach bynajmniej nie zapomniano. Bielskie Towarzystwo Tramwajowe założone przy Muzeum Okręgowym w Bielsku-Białej 23 lutego 1993 r. pragnie przywrócić w mieście trakcję tramwajową, przytaczając argumenty ekologiczne, turystyczne, finansowe i prestiżowe. Na razie BTT stworzyło Dział Historii Tramwajów Muzeum Okręgowego. Członkowie BTT wkazują na fakt powrotu tramwajów do miast, które pozbyły się kiedyś tego środka komunikacji (USA, Wlk. Brytania, Francja).

 
Fot. Tramwaj przy ulicy Zamkowej, Bielsko.

OPIS KONCEPCJI

Bielsko- Biała jest szybko rozwijającym się 180- tysięcznym miastem, który stoi w obliczu paraliżu komunikacyjnego. Od strony północnej (kierunek Czechowice- Dziedzice) natężenie ruchu samochodowego (Średni Dobowy Ruch) wynosi 28807 pojazdów na dobę, a więc samochód przejeżdża niemalże co 3 sekundy! Od strony zachodniej (kierunek Cieszyna) natężenie ruchu wynosi 13839 pojazdów/ dobę, od strony Kęt natężenie sięga 11830 pojazdów na dobę. Wszystkie te samochody kierują się do Bielska Białej. Nie da się pomieścić w układzie drogowym mi\asta aż tylu pojazdów- musi dojść do parali żu komunikacyjnego. Jeśli wielki korek samochodowy jeszcze nie jest codziennością, to wkrótce zaprewne nią będzie.  Dlatego proponujemy w transporcie miejskim w relacji południe- wschód wykorzystać sieć kolejową, jako że ta przebiega na tyle dogodnie blisko dużych osiedli i przez środek centrum miasta, iż pożądanym jest jej wykorzystanie dla transportu miejskiego. Przejmie ona co najmniej kilka procent ogółu pasażerów. Planujemy iż Szybki Tramwaj Kolejowy przewiezie 3 mln pasażerów rocznie w pierwszym roku działalności i ok. 5 mln w latach kolejnych. Obsłuży on osiedla nawarstwiające się w ciągu od Dworca PKP wzdłuż ulic Piastowskiej i Cieszyńskiej w kierunku Wapienicy (Piastowska, Kopernika, Wojska Polskiego, Polskich Skrzydeł), i zapewni ich połączenie z centrum miasta.

Należy tu wprowadzić kursujące z wysoką częstotliwością- co najmniej co 20 minut pociągi miejskie. System ten będzie jakby systemem tramwajowym, tylko że wykorzystującym tory kolejowe. Jest to praktykowane w RFN, gdzie funkcjonuje 16 takich systemów (Berlin, Hamburg, Monachium, Stuttgart, Norymberga, Heidelberg/Mannheim/Ludwigshafen, Frankfurt nad Menem, Kolonia, Hannover, Zagłębie Ruhry, Lipsk, Drezno, Halle (Saale), Magdeburg, Rostock, Karlsruhe, Zagłębie Saary). Czasem w takich systemach wykorzystuje się tramwaje dwusystemowe, lecz jest to dopiero nowość. Także w Bielsku- Białej jest to możliwe, zarówno technicznie jak i ekonomicznie. Należy tylko przełamać psychiczną barierę niemożności, która tkwi w głowach wielu decydentów.

W Polsce najlepiej rozwinięty jest system Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście.

Główna gałąź SKM jest linią średnicową łączącą Gdańsk z Gdynią i dalej Wejherowem. W godzinach szczytu przewozowego pociągi kursują co 7,5 minuty a poza szczytem w 10 minutowych odstępach. W dniach świątecznych częstotliwość kursowania wynosi 20 minuty. W soboty od 9 do 18 kolej SKM kursuje co 10 minut. Od grudnia br. pociągi SKM będą kursować przez cały dzień co 7,5 minuty, na przeszkodzie wprowadzeniu cyklu co 5 minut na razie stoją przeszkody techniczne (za mało torów postojowych w Gdańsku). SKM obsługuje także połączenie Gdańsk Główny- Gdańsk Nowy Port. W pobliżu  przystanków SKM usytuowane są węzły przesiadkowe komunikacji zbiorowej z którą SKM jest skomunikowane, czyli możliwe są dogodne przesiadki z autobusu na kolej i odwrotnie.

System biletowy będzie wspólny z miejskim, a autobusy będą skomunikowane z pociągami kolei miejskiej. Część pociągów kursowałaby do stacji Jaworze- Jasienica (oznaczenie S2) lub (rzadziej) do stacji B.B. Mikuszowice (oznaczenie S3). System kolei miejskiej przyczyni się do redukcji ruchu na drogach i powinien przejąć od 5 do 6 procent całości ruchu miejskiego, oczywiście największy procent przejmie w obsługiwanych korytarzach transportowych. Z uwagi na możliwą dużą popularność systemu szynowego, zakładamy iż prlawdopodobnie będzie on rentowny. Ważnym czynnikiem jest prędkość przejazdu do centrum miasta. Zakładamy iż będzie ona konkurencyjna wobec transportu autobusowego i motoryzacji indywidualnej.

REALIZACJA

Koszty wdrożenia tego przedsięwzięcia to przede wszystkim kupno lub leasing taboru. Proponujemy zastosowanie nowoczesnych autobusów spaliowych, z racji braku na rynku odpowiednio tanich pojadów z napędem elektrycznym. W okresie późniejszym pojazdy te będą mogły zostać wymienione na inny tabor- tramwaje dwusystemowe lub inny lekki tabor elektryczny. W tej chwili jednakże brak jest na rynku takich pojazdów szynowych.

Koszt dostosowania infrastruktury kolejowej, budowy mijanki na linii i budowy dodatkowych przystanków- nieznany.

Na proponowaną w przyszłości linię do Czechowic i Żywca zalecane jest wykorzystanie taboru używanego, na przykład wykorzystywanych przez PKP pociągów podmiejskich typu EZT (możliwy jest ich leasing lub wynajem).

Nie jest to tabor nowoczesny, lecz zakup nowego taboru jest bardzo kosztowną inwestycją, która nie jest konieczna do uruchomienia tego typu linii. Nie jest sztuką zorganizowanie kolei miejskiej wydając duże sumy (ok. 5 mln PLN za pojazd) na zakup nowoczesnego taboru. O wiele trudniej jest wykorzystać dostępne pojazdy i je zmodernizować, co oczywiście jest skomplikowaną lecz nieporównywalnie tańszą alternatywą.

Zarząd miasta ogłasza przetarg na obsługę linii i jej uruchomienie. W Polsce istnieje kilku licencjonowanych przewoźników kolejowych (operatorów), poza PKP S.A. są to na przykład Connex i SKPL i posiadają one koncesje bądź też już prowadzą przewozy pasażerskie. Możliwe jest też wykorzystanie MZK (Miejski Zakład Komunikacyjny w Bielsku-Białej) do obsługi tych połączeń. Z racji na złożony charakter przedsięwzięcia i możliwość jego porażki przy wykorzystaniu obarczonych problemami spółek PKP, zaleca się wykorzystanie niezależnego od PKP operatora do realizacji tego zadania lub też stworzenie odrębnego przedsiębiorstwa komunalnego- SZYBKI TRAMWAJ BIELSKO- BIAŁA sp. z o.o.

Finansowanie :

Inwestycja: Wkład miasta, fundusze strukturalne Unii Europejskiej, fundusze województwa, fundusze celowe, wkład rządu centralnego.

Eksploatacja: Dotacja do kolejowych przewozów pasażerskich dla całego kraju wynosi w 2002 r. 300 mln PLN. Z tej puli możliwe jest dofinansowanie działalności przewozowej. O rozdziale środków decyduje samorząd województwa.

ROZWÓJ

Zakładamy iż kolej miejska będzie się mocno rozwijać, zwłaszcza że jej korytarze transportowe gwarantują dużą rentowność. W początkowej fazie zakładamy połączenia do Czechowic- Dziedzic i do Żywca, gdzie proponujemy utworzenie nowego przystanku Żywiec Miasto na linii w kierunku Suchej Beskidzkiej. Linie te jako przechodzące w korytarzach o dużym natężeniu ruchu, gwarantują iż kolej będzie rentowna, gdy otrzyma dotację na dofinansowanie przewozów regionalnych, o których rozdziale decyduje samorząd województwa.W przyszłości zalecana jest na tych liniach 30- minutowa częstotliwość.

Przygotowanie : A. Fularz, 2002 rok 

w związku z Pańskimi pytaniami informuję:

zgodnie z ustawą z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym – samorządy gminne nie są organizatorami transportu kolejowego (przewozów osób w publicznym transporcie zbiorowym), prerogatywy i obowiązki w tej materii należą do jednostek szczebla krajowego oraz regionalnego:

1.        ministerstwa (minister właściwy do spraw transportu) – na liniach/sieciach komunikacyjnych w międzywojewódzkich oraz międzynarodowych przewozach pasażerskich w transporcie kolejowym;

2.        województwa (marszałka województwa) – na liniach/sieciach komunikacyjnych w wojewódzkich przewozach pasażerskich.

Przedstawione przez Pana propozycje linii komunikacyjnych – połączeń w transporcie kolejowym wykraczają poza kompetencje jednego województwa – dotyczą one bowiem województwa śląskiego oraz małopolskiego (Bielsko-Biała – Andrychów). Organizatorem transportu przy takiej konfiguracji – jest minister właściwy do spraw transportu. Realizacja/świadczenie usług przewozowych na zaproponowanym obszarze mogłoby się odbywać za pośrednictwem „przewoźnika regionalnego" – w przypadku, gdyby doszło do porozumienia między województwami właściwymi ze względu na planowany przebieg linii komunikacyjnej.

Idea oraz działania mające na celu przywrócenie ruchu pasażerskiego na liniach nr 190 (Bielsko-Biała – Cieszyn) oraz nr 117 (Bielsko-Biała – Kalwaria Zebrzydowska Lanckorona) – są szczytne oraz słuszne. Jednakże to nie od samorządów szczebla lokalnego (miast i gmin) zależy, czy takie usługi o charakterze użyteczności publicznej będę świadczone. Gminy nie są ani właścicielem infrastruktury technicznej (torowisk, przystanków kolejowych i dworców), ani też nie są organizatorami transportu kolejowego.

Samorządy lokalne Subregionu Południowego Województwa Śląskiego widzą potrzebę reaktywacji połączeń kolejowych na ich obszarze, co może wpłynąć pozytywnie na rozwój gospodarczy tego terenu. Podejmowane działania mają za zadanie również skomunikowanie Cieszyna ze stacją Český Těšín – szerzej „otwierając" Subregion dla połączeń transgranicznych oraz międzynarodowych.

Gmina Bielsko-Biała prowadzi ścisłą współpracę z samorządami gmin Ziemi Cieszyńskiej oraz Bielskiej, jak również z Urzędem Marszałkowskim Województwa Śląskiego i przedstawicielami branży kolejowej – PKP PLK S.A., PKP Cargo S.A., České dráhy a.s. oraz Kolei Śląskich S.A. – w celu rewitalizacji linii kolejowej nr 190 oraz przywrócenia na niej ruchu pasażerskiego oraz towarowego.

W styczniu 2014 r. ukonstytuował się Zespół Roboczy w sprawie rewitalizacji linii kolejowej nr 190 oraz przywrócenia na niej ruchu pasażerskiego. W skład Zespołu weszli przedstawiciele Starostwa Powiatowego w Cieszynie, Urzędu Miejskiego w Cieszynie, Urzędu Gminy w Goleszowie, Urzędu Miejskiego w Skoczowie, Urzędu Gminy Jasienica, Urzędu Gminy Jaworze, Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej oraz Stowarzyszenia „Kolej na Śląsk" wspierającego merytorycznie (i technicznie) większość działań.

7 kwietna 2014 r. Prezydent Miasta Bielska-Białej wraz z przedstawicielami władz Cieszyna, Skoczowa, powiatu bielskiego oraz cieszyńskiego wystosował wspólne stanowisko samorządów Subregionu Południowego Województwa Śląskiego do Marszałka Województwa w celu uruchomienia połączeń kolejowych na linii 190.

Także obecny rok stoi pod znakiem dalszego wspólnego występowania samorządów gmin Ziemi Cieszyńskiej i Bielskiej w sprawie linii kolejowej nr 190. Wciąż aktywizowana jest współpraca z przedstawicielami władz samorządu wojewódzkiego. Jednakże wskazać należy, że realizacja ww. projektu kolejowego możliwa będzie w zależności od dostępności odpowiednich środków finansowych (funduszy UE) przeznaczonych na kolej, jak również uzgodnień pomiędzy odpowiednimi szczeblami administracji, w szczególności regionalnej i rządowej (organizatorów transportu publicznego) oraz zarządzających infrastrukturą kolejową – PKP PLK S.A.

Tomasz Ficoń

Rzecznik Prasowy

Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej